Tính công tác của hỗn hợp bê tông tươi là một chỉ tiêu kỹ thuật quan trọng, phản ánh khả năng vận chuyển, bơm và thi công của bê tông trong điều kiện thực tế. Đặc biệt trong các công trình cao tầng, việc duy trì độ linh động và đồng nhất của hỗn hợp là yếu tố then chốt để đảm bảo chất lượng kết cấu sau khi đóng rắn. Tuy nhiên, quá trình vận chuyển thường phát sinh hiện tượng suy giảm độ sụt (slump loss), ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả thi công. Để hiểu rõ hơn về khái niệm này, phương pháp đánh giá, các mác bê tông nhóm D theo TCVN 9340:2012, cũng như các giải pháp kiểm soát slump loss hiệu quả, Chúng tôi xin tổng hợp và trình bày chi tiết các nội dung kỹ thuật liên quan trong các phần dưới đây
Tính công tác của hỗn hợp bê tông tươi
Tính công tác là một thuộc tính cơ lý quan trọng của hỗn hợp bê tông tươi, phản ánh khả năng của hỗn hợp trong quá trình vận chuyển, bơm và thi công, mà vẫn duy trì được tính đồng nhất, liền khối, không xảy ra hiện tượng phân tầng hay tách nước.
Tính công tác thể hiện khả năng của hỗn hợp bê tông: Lấp đầy khuôn đúc có hình dạng xác định dưới tác động cơ học (rung, đầm) hoặc trọng lượng bản thân mà vẫn đảm bảo tính ổn định và độ lưu động cần thiết.
Đối với bê tông bơm, tính công tác là chỉ tiêu thiết yếu để đánh giá khả năng thi công thực tế tại công trường. Hỗn hợp cần đạt tính công tác cao nhằm đảm bảo dòng chảy liên tục trong hệ thống ống dẫn, tránh tắc nghẽn trong quá trình vận chuyển. Dựa trên nội dung từ Bảng 1 – Mác hỗn hợp bê tông theo tính công tác trong tiêu chuẩn TCVN 9340:2012, nhóm D – Dẻo (Plastic) [1] được phân loại như sau:
Trích từ bảng 1 – Phân loại mác hỗn hợp bê tông nhóm D – Dẻo (TCVN 9340:2012)
Thử nghiệm độ sụt (slump test) là một trong những phương pháp tiêu chuẩn nhằm đánh giá độ đồng nhất và tính công tác (consistence) của bê tông tươi, đặc biệt quan trọng trong thi công công trình nhà cao tầng. Theo tiêu chuẩn EN 12350-2:2019, thử nghiệm độ sụt rất nhạy với sự thay đổi độ lưu động của bê tông, với giá trị độ sụt thường nằm trong khoảng 10 mm đến 210 mm. Ngoài khoảng này, phương pháp đo độ sụt có thể không còn phù hợp và cần xem xét sử dụng các phương pháp khác. [2]. Thử nghiệm cần được thực hiện trực tiếp tại công trường để đảm bảo hỗn hợp bê tông nằm trong giới hạn sai số cho phép, đồng thời phù hợp với biện pháp thi công đã lựa chọn.
Hỗn hợp bê tông thuộc nhóm D (theo TCVN 9340:2012) được phân thành 4 mác theo tính công tác: D1, D2, D3, D4, xác định theo độ sụt côn (mm) và đường kính chảy xòe (mm). Tính công tác được coi là phù hợp khi kết quả thử nghiệm nằm trong giới hạn độ lệch cho phép quy định tại Bảng 3 của tiêu chuẩn.
Trích từ bảng 3 – Độ lệch cho phép khi đánh giá kết quả thử đo độ sụt của hỗn hợp bê tông (TCVN 9340:2012)
Nếu kết quả thí nghiệm không đạt yêu cầu, cần lấy mẫu khác và thử lại từ đầu. Nếu kết quả lần hai vẫn không đạt, hỗn hợp bê tông được đánh giá là không đạt yêu cầu về tính công tác.
Hiện tượng suy giảm độ sụt (slump loss)
Suy giảm độ sụt (slump loss) là hiện tượng phổ biến trong quá trình vận chuyển và bơm bê tông, đặc biệt trong thi công các công trình nhà cao tầng. Đây là yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến tính công tác và độ đồng nhất của hỗn hợp bê tông, từ đó tác động đến các công đoạn thi công như đổ, đầm và hoàn thiện bề mặt.
Theo kiểm chứng thực nghiệm, mức độ suy giảm độ sụt điển hình là khoảng 25 mm cho mỗi 300 mét chiều dài đường ống dẫn [3]. Nguyên nhân chủ yếu bao gồm ma sát nội bộ, mất nước, và tương tác cơ học giữa hỗn hợp bê tông với thành ống trong quá trình bơm.
Để đảm bảo chất lượng thi công và hiệu quả vận hành, việc kiểm soát suy giảm độ sụt (slump loss) cần được xem xét ngay từ giai đoạn thiết kế cấp phối, lập kế hoạch vận chuyển, và tổ chức thi công. Các giải pháp kỹ thuật bao gồm:
- Dự báo mức độ suy giảm độ sụt theo chiều dài và độ cao hệ thống bơm.
- Điều chỉnh cấp phối và sử dụng phụ gia hóa học phù hợp nhằm duy trì tính công tác tại điểm đổ.
- Phối hợp với đơn vị sản xuất bê tông và phòng thí nghiệm được công nhận để kiểm tra, hiệu chỉnh và đảm bảo chất lượng hỗn hợp.
Ngoài ra, giá trị độ sụt cần được lựa chọn phù hợp với loại kết cấu và phương pháp thi công, theo các khuyến nghị kỹ thuật hiện hành. Nhà thầu thi công cần:
- Tính toán lượng hao hụt độ sụt dự kiến, đặc biệt khi bơm lên các tầng cao.
- Điều chỉnh cấp phối hoặc sử dụng phụ gia để đảm bảo độ sụt tại điểm đổ nằm trong khoảng giá trị yêu cầu.
- Duy trì tính công tác mà không làm ảnh hưởng đến cường độ thiết kế của bê tông.
- Việc kiểm soát suy giảm độ sụt (slump loss) hiệu quả là yếu tố then chốt giúp đảm bảo chất lượng thi công, giảm thiểu rủi ro phân tầng, tắc nghẽn đường ống và các vấn đề liên quan đến độ đặc chắc và cường độ kết cấu sau khi đóng rắn.
Tài liệu tham khảo:
[1] Nam. (2025). Tiêu chuẩn: TCVN 9340:2012 – Hỗn hợp bê tông trộn sẵn – Yêu cầu cơ bản đánh giá chất lượng và nghiệm thu. Vsqi.gov.vn. https://tieuchuan.vsqi.gov.vn/tieuchuan/view?sohieu=TCVN+9340%3A2012
[2] Slovenski inštitut za standardizacijo. (2019). SIST EN 12350-2:2019: Testing fresh concrete – Part 2: Slump test. Slovenski inštitut za standardizacijo.
[3] Mix Design and Pumped Concrete. (2015, July 18). Civil Engineering Portal – Biggest Civil Engineering Information Sharing Website. https://www.engineeringcivil.com/mix-design-and-pumped-concrete.html
Từ khóa nội dung:
- Lựa chọn độ dẻo cho hỗn hợp bê tông
- TCVN 9340:2012
- Đặc tính của bê tông
- Trong bê tông xi măng xi măng chiếm bao nhiều khối lượng
- Tính chất cơ lý của bê tông
- TCVN về bê tông thương phẩm
Bài viết liên quan:
